Dünyada "soykırım" denildiğinde çoğu kişinin aklına ilk olarak 1933-1945 yılları arasında Nazilerin Yahudilere yönelik gerçekleştirdiği Holokost gelir. Bu, insanlık tarihinin en karanlık ve acımasız sayfalarından biridir. Ancak bu karanlık sayfanın gölgesinde kalan, adı adeta kanla yazılan unutulmuş bir toplum daha var: Romanlar, ya da Anadolu ve Balkanlarda yaygın olarak kullanılan adıyla Çingeneler.

Porajmos: Çingene Soykırımı'nın Unutulan Yüzü

Naziler, ırkçı ideolojileri doğrultusunda yalnızca Yahudileri değil, Romanları da "aşağı ırk" olarak görüyorlardı. Bu nedenle, 1930'lu yılların sonlarından itibaren Romanlar da tıpkı Yahudiler gibi ayrımcılığa, zulme ve nihayetinde soykırıma maruz kaldılar. Bu soykırım, Roman dilinde "yok etmek" anlamına gelen Porajmos (bazen Pharajimos olarak da geçer) olarak adlandırılır. Ne yazık ki, Porajmos, Holokost kadar geniş yankı uyandırmamış ve tarihin tozlu sayfalarında unutulmaya terk edilmiştir.

Peki, Porajmos sırasında neler yaşandı? Naziler, Romanları toplama kamplarına göndererek sistematik bir şekilde katlettiler. Kadınlar, erkekler, çocuklar demeden yüz binlerce Roman, gaz odalarında, kurşuna dizilerek veya açlık ve hastalıklarla yaşamını yitirdi. Tarihçiler, bu dönemde yaklaşık 500 bin Romanın Naziler tarafından öldürüldüğünü tahmin ediyorlar. Bu, o dönemdeki Avrupa Roman nüfusunun önemli bir bölümünü oluşturuyordu.

Porajmos'un unutulmasının birçok nedeni var. Bunlardan biri, savaş sonrası dönemde Romanların yaşadığı ayrımcılığın ve ötekileştirmenin devam etmesiydi. Romanlar, uzun süre boyunca toplumun dışına itildiler ve kendi tarihlerini yazma ve anlatma fırsatı bulamadılar. Ayrıca, Holokost'un gölgesinde kalması da Porajmos'un yeterince tanınmamasına yol açtı. Ancak son yıllarda, Roman aktivistlerin ve tarihçilerin çabalarıyla Porajmos daha fazla gündeme gelmeye başladı. Bu sayede, bu unutulmuş soykırımın kurbanları anılıyor ve tarihin karanlık sayfalarından gün yüzüne çıkarılıyor.

Porajmos'un Nedenleri ve Sonuçları

Porajmos'un temelinde, Nazilerin ırkçı ideolojisi ve Romanlara karşı besledikleri derin nefret yatmaktadır. Naziler, Romanları "asalak", "suçlu" ve "topluma uyumsuz" olarak görüyorlardı. Bu nedenle, Romanların toplumdan temizlenmesi gerektiğine inanıyorlardı. Bu inanış, Porajmos'un en önemli nedenlerinden biridir.

Porajmos'un sonuçları ise Roman toplumu için yıkıcı olmuştur. Yüz binlerce insanın hayatını kaybetmesinin yanı sıra, Roman kültürü ve kimliği de büyük zarar görmüştür. Soykırımdan kurtulan Romanlar, uzun yıllar boyunca travmalarla mücadele etmek zorunda kalmışlardır. Ayrıca, Porajmos, Romanlara karşı olan önyargıların ve ayrımcılığın devam etmesine de katkıda bulunmuştur.

• Irkçı İdeoloji: Nazilerin "üstün ırk" ideolojisi, Romanları "aşağı ırk" olarak görmelerine neden oldu.
• Önyargılar: Romanlara karşı yüzyıllardır süregelen önyargılar, soykırımın zeminini hazırladı.
• Siyasi İstikrarsızlık: Savaş öncesi ve savaş sırasındaki siyasi istikrarsızlık, Romanların korunmasız kalmasına yol açtı.

Günümüzde, Porajmos'u anmak ve bu soykırımın kurbanlarını hatırlamak, benzer trajedilerin tekrar yaşanmaması için büyük önem taşıyor. Romanlara karşı olan önyargılarla mücadele etmek, onların haklarını savunmak ve tarihlerini doğru bir şekilde anlatmak, hepimizin sorumluluğundadır.

Porajmos, insanlık tarihinin en acı olaylarından biridir. Bu soykırımı unutmamak, geçmişten ders çıkarmak ve gelecekte benzer trajedilerin yaşanmasını engellemek için hep birlikte çalışmalıyız. Unutmayalım ki, "Geçmişini unutan, geleceğini inşa edemez."