Sosyal medyanın yaygınlaşmasıyla birlikte, bireylerin tanımadıkları kişilerle kurdukları tek taraflı ilişkiler, yani parasosyal ilişkiler giderek daha fazla önem kazanıyor. Özellikle çocuklar ve ergenler için bu durum, kimlik gelişiminden sosyal becerilere kadar birçok alanda önemli etkiler yaratabiliyor. Uzmanlar, bu tür ilişkilerin potansiyel risklerine dikkat çekiyor.

Parasosyal İlişki Nedir?

Parasosyal ilişki, bireylerin televizyon, sosyal medya, podcast veya çevrimiçi topluluklar aracılığıyla hiç tanışmadıkları kişilerle kurdukları tek taraflı ilişkilere denir. Bu ilişkilerde, birey karşıdaki kişiyi tanıyor, onun hakkında bilgi sahibi oluyor ve ona karşı duygusal bir bağ geliştiriyor. Ancak bu bağ, karşıdaki kişi tarafından bilinmiyor veya karşılık bulmuyor.

Yıldız Teknik Üniversitesi Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Begüm Satıcı’ya göre, bu tarz ilişkilerin en çok dikkat çektiği ergenlik süreci, gençlerin hem “Ben kimim?” sorusuna yanıt aradığı hem de rol modellere ihtiyaç duyduğu kritik bir dönem. Bu süreçte ekranlardan tanıdıkları kişilere bağlanmak, ergenler için gerçek bir dostluk kadar güçlü ve anlamlı hissedilebiliyor. Problem de tam burada başlıyor.

Parasosyal İlişkilerin Olası Zararları

Parasosyal ilişkilerin potansiyel zararları oldukça çeşitli olabilir. İşte bazı önemli noktalar:

• Gerçek İlişkilerin Yerini Alması: Çocuklar ve ergenler, gerçek hayattaki ilişkiler kurmak yerine, sanal dünyadaki ünlülerle veya influencer'larla daha fazla vakit geçirebilirler. Bu durum, sosyal becerilerinin gelişimini olumsuz etkileyebilir.
• Kimlik Gelişimini Etkilemesi: Rol model olarak seçilen kişilerin davranışları, değerleri ve yaşam tarzları, gençlerin kimliklerini şekillendirmesinde etkili olabilir. Eğer bu rol modeller olumsuz davranışlar sergiliyorsa, gençlerin değer yargıları da olumsuz yönde etkilenebilir.
• Duygusal Bağlılık ve Hayal Kırıklığı: Çocuklar ve ergenler, parasosyal ilişki kurdukları kişilere karşı yoğun duygusal bağlar geliştirebilirler. Ancak bu kişilerin gerçek hayattaki davranışları veya açıklamaları, hayal kırıklığına neden olabilir ve duygusal olarak incinebilirler.
• Gerçeklik Algısının Bozulması: Sürekli olarak sosyal medyada "mükemmel" hayatlar gören gençler, kendi yaşamlarını yetersiz veya değersiz hissedebilirler. Bu durum, özgüven eksikliğine ve mutsuzluğa yol açabilir.

Parasosyal İlişkilerle Nasıl Başa Çıkılır?

Parasosyal ilişkilerin potansiyel risklerini en aza indirmek için, ebeveynlerin ve eğitimcilerin bilinçli olması ve çocukları doğru yönlendirmesi önemlidir. İşte bazı öneriler:

• Farkındalık Yaratmak: Çocuklara parasosyal ilişkilerin ne olduğunu, nasıl oluştuğunu ve potansiyel risklerini anlatmak önemlidir. Onları, sanal dünyadaki ilişkilerin gerçek hayattaki ilişkilerden farklı olduğunu anlamaları konusunda bilinçlendirmek gerekir.
• Gerçek İlişkileri Teşvik Etmek: Çocukları ve ergenleri, arkadaşlarıyla vakit geçirmeye, sosyal aktivitelere katılmaya ve hobiler edinmeye teşvik etmek önemlidir. Bu sayede, gerçek hayattaki ilişkilerini güçlendirebilir ve sosyal becerilerini geliştirebilirler.
• Rol Model Seçiminde Dikkatli Olmak: Çocukların ve ergenlerin, rol model olarak seçtikleri kişilerin davranışlarını ve değerlerini dikkatle değerlendirmelerine yardımcı olmak gerekir. Onları, olumlu ve sağlıklı rol modeller seçmeye teşvik etmek önemlidir.
• Sınır Koymak: Çocukların ve ergenlerin, sosyal medyada geçirdikleri süreyi sınırlamak ve içeriklerini kontrol etmek önemlidir. Bu sayede, olumsuz içeriklere maruz kalmalarını engelleyebilir ve sanal dünyadaki ilişkilerin etkisini azaltabilirler.

Sonuç olarak, parasosyal ilişkiler, modern çağın getirdiği bir gerçeklik olarak karşımızda duruyor. Bu ilişkilerin potansiyel risklerini anlamak ve çocukları doğru yönlendirmek, onların sağlıklı bir şekilde büyümeleri ve gelişmeleri için büyük önem taşıyor. Ebeveynlerin, eğitimcilerin ve toplumun bu konuda bilinçli olması, gelecek nesillerin daha sağlıklı ve mutlu bireyler olmalarına katkı sağlayacaktır.